A
Agregator – podmiot zarządzający grupą odbiorców, producentów lub magazynów energii w celu wspólnego świadczenia usług systemowych, takich jak aFRR.
Aktualna rezerwa mocy – dostępna nadwyżka mocy w systemie elektroenergetycznym ponad zapotrzebowanie, zapewniająca jego stabilność.
aFRR (Automatic Frequency Restoration Reserve) – automatyczna rezerwa przywracania częstotliwości, aktywowana centralnie przez operatora systemu przesyłowego w ciągu kilku minut, mająca na celu utrzymanie częstotliwości sieci w granicach dopuszczalnych.
B
Balancing Market (Rynek bilansujący) – rynek energii, na którym operator systemu zarządza równowagą między podażą a popytem w czasie rzeczywistym.
Bilansowanie mocy – proces utrzymywania równowagi między produkcją a zużyciem energii elektrycznej w każdej sekundzie działania systemu elektroenergetycznego.
Blackout – nagła, rozległa awaria zasilania, powodująca brak energii w dużym obszarze sieci energetycznej.
C
Centralna Jednostka Wytwórcza (CJW) – klasyczna elektrownia systemowa o dużej mocy, najczęściej oparta na paliwach kopalnych.
CSIRE (Centralny System Informacji Rynku Energii) – platforma danych prowadzona przez OIRE, służąca gromadzeniu i udostępnianiu informacji z rynku energii.
Częstotliwość sieci – wartość mierzona w hercach (Hz), standardowo 50 Hz w Europie; jej utrzymanie w normie jest kluczowe dla stabilności systemu oraz aktywacji rezerw FCR, aFRR i mFRR.
D
DSR (Demand Side Response) – mechanizm, w którym odbiorcy energii reagują na sygnały z systemu, zmniejszając zużycie w krytycznych momentach, także na potrzeby rezerw typu aFRR.
Dyspozycyjność mocy – gotowość jednostki wytwórczej lub magazynu energii do dostarczania energii na żądanie operatora, w tym do świadczenia usług aFRR.
E
ESR (Energy Storage Resource) – zasób magazynujący energię, np. baterie, wykorzystywane do bilansowania mocy oraz świadczenia usług rezerwowych.
Energia czynna/bierna – energia czynna (kWh) to energia realnie zużywana; bierna to energia nieprzenosząca pracy, ale potrzebna do działania urządzeń.
F
FCR (Frequency Containment Reserve) – podstawowa, automatyczna rezerwa częstotliwościowa aktywowana lokalnie, działająca w ciągu kilku sekund od wykrycia odchylenia częstotliwości.
Flexibility (elastyczność) – zdolność systemu lub odbiorców do szybkiej zmiany zapotrzebowania lub podaży energii, szczególnie istotna w usługach takich jak aFRR.
G
Generacja rozproszona – produkcja energii w małych źródłach (PV, mikroinstalacje, biogazownie) rozmieszczonych blisko odbiorców, które mogą brać udział w świadczeniu usług bilansujących.
Gwarancja mocy – mechanizm zapewniający odpowiedni poziom dostępnej mocy w systemie, często wspierany regulacjami rynku mocy.
H
HVDC (High Voltage Direct Current) – technologia przesyłu energii elektrycznej prądem stałym o wysokim napięciu, przydatna w integracji systemów i zarządzaniu rezerwami.
Harmonogramowanie dostaw mocy – proces planowania pracy jednostek wytwórczych i źródeł rezerwowych.
I
Inercja systemowa – zdolność systemu elektroenergetycznego do pochłaniania krótkoterminowych zaburzeń, związana z masą wirującą generatorów.
Instalacja OZE – instalacja wykorzystująca odnawialne źródła energii (słońce, wiatr, biomasa itp.) do produkcji energii elektrycznej.
J
Jednostka grafikowa – uczestnik rynku energii zgłoszony do OSP, którego praca jest planowana i bilansowana centralnie.
Jednostka wytwórcza JWCD – jednostka wytwórcza centralnie dysponowana, mogąca uczestniczyć w rynku mocy oraz usługach takich jak aFRR.
K
KSE (Krajowy System Elektroenergetyczny) – ogólnopolski system przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej.
Krótka pozycja – sytuacja, w której brakuje energii do zaspokojenia zapotrzebowania (niedobór mocy).
L
Load Shedding (zrzut obciążenia) – kontrolowane odłączanie odbiorców w celu ochrony systemu przed awarią.
LFC (Load Frequency Control) – automatyczne sterowanie generacją i obciążeniem w celu utrzymania częstotliwości i równowagi bilansowej (aFRR jest częścią LFC).
M
Magazyn energii – system umożliwiający przechowywanie i oddawanie energii, często używany do świadczenia aFRR lub FCR.
mFRR (manual Frequency Restoration Reserve) – ręczna rezerwa przywracania częstotliwości, aktywowana przez OSP w razie potrzeby po wyczerpaniu rezerw automatycznych.
Mikrosieci (microgrid) – lokalna sieć energetyczna, która może funkcjonować niezależnie od krajowego systemu elektroenergetycznego.
N
Nadwyżka mocy – sytuacja, w której generacja energii przewyższa zapotrzebowanie.
NRS (Narodowa Rezerwa Strategiczna) – rezerwa mocy utrzymywana przez państwo na wypadek nadzwyczajnych zagrożeń.
O
OIRE (Operator Informacji Rynku Energii) – instytucja odpowiedzialna za zarządzanie informacją rynkową, ważna m.in. w kontekście agregatorów i DSR.
Operator Systemu Przesyłowego (OSP) – w Polsce: PSE S.A., odpowiedzialny za przesył energii i aktywację rezerw FCR, aFRR, mFRR.
OZE (Odnawialne Źródła Energii) – źródła energii niewyczerpywalne, np. słońce, wiatr.
P
PAS (Plan Aktywacji Rezerw Sekundowych) – dokument opisujący sposób uruchamiania rezerw takich jak aFRR.
PPA (Power Purchase Agreement) – długoterminowa umowa zakupu energii.
PSE (Polskie Sieci Elektroenergetyczne) – operator systemu przesyłowego odpowiedzialny za utrzymanie bilansu mocy w Polsce.
Q
Q(U) Control – regulacja mocy biernej jako funkcji napięcia, ważna w stabilizacji napięć w sieci.
QoS (Quality of Supply) – jakość dostarczanej energii pod względem niezawodności i parametrów.
R
Rezerwa wirująca – zapas mocy dostępny natychmiast, zwykle z jednostek wirujących.
Rynek mocy – mechanizm zapewniający dostępność mocy w systemie, niezależnie od produkcji energii.
S
Smart Grid (inteligentna sieć) – zautomatyzowana sieć elektroenergetyczna umożliwiająca dynamiczne zarządzanie energią, niezbędna dla działania rezerw typu aFRR.
SRZW (System Rezerwowy Zdolności Wytwórczych) – mechanizm wspierający jednostki dostarczające rezerwy mocy.
T
Taryfa dynamiczna – cennik energii zmieniający się w czasie rzeczywistym w zależności od sytuacji na rynku.
U
Usługi systemowe – działania wspierające bezpieczeństwo pracy systemu: rezerwy mocy, regulacja napięcia i częstotliwości (w tym aFRR).
V
VPP (Virtual Power Plant – Wirtualna Elektrownia) – zintegrowany system rozproszonych źródeł energii i magazynów, mogący świadczyć usługi aFRR.
VRE (Variable Renewable Energy) – zmienne źródła OZE, których udział zwiększa potrzebę rezerw automatycznych.
W
Wirtualna elektrownia (VPP) – patrz: VPP.
Wytwórca niezależny – producent energii niebędący częścią państwowego sektora elektroenergetycznego.
X
XML (eXtensible Markup Language) – język do strukturalnej wymiany danych, używany w systemach informatycznych rynku energii.
Y
Yield (uzysk energii) – ilość wyprodukowanej energii w odniesieniu do mocy zainstalowanej źródła.
Y-Node – punkt połączeniowy wielu elementów sieci, używany w analizie przepływów mocy.
Z
Zarządzanie szczytami obciążenia – ograniczanie zużycia w okresach maksymalnego zapotrzebowania.
Zarządzanie popytem (Demand Management) – optymalizacja zużycia energii przez odbiorców, także w kontekście świadczenia usług aFRR.
ZSEiE (Zintegrowany System Ewidencji i Eksploatacji) – system wspierający operatorów w zarządzaniu siecią.
Zdolność przesyłowa – maksymalna ilość energii możliwa do przesłania przez dany element sieci.
Zapotrzebowanie szczytowe – najwyższe chwilowe zapotrzebowanie na energię w systemie.